• Khi Việt Nam trở thành một trung tâm sản xuất toàn cầu, Việt Nam đã nổi lên như một điểm đến tái định cư hiệu quả, còn được gọi là chiến lược Trung Quốc cộng một.
• Các yếu tố chính thúc đẩy tăng trưởng của ngành là lợi ích từ các hiệp định thương mại tự do đa phương và chi phí lao động cạnh tranh.
• Mặc dù đã phát triển trong những năm gần đây, lĩnh vực sản xuất ở Việt Nam có thể phát triển nguồn nhân lực và tận dụng năng lực của mình để nâng cao năng lực cạnh tranh.

Khi các doanh nghiệp toàn cầu tìm cách đa dạng hóa, tăng khả năng phục hồi và kết nối chuỗi cung ứng của họ và giảm sự phụ thuộc vào một quốc gia duy nhất, Việt Nam đã trở thành điểm đến hàng đầu để đầu tư vào lĩnh vực sản xuất do vị trí chiến lược và lợi thế về vận chuyển, lao động cạnh tranh và chi phí sản xuất.

So với các nước Đông Nam Á khác, Việt Nam nổi bật với cảng hàng không quốc tế, đường sắt kết nối tạo thuận lợi cho dòng chảy sản xuất và vận tải.

Năm 2020, lĩnh vực chế biến và chế tạo tiếp tục dẫn đầu về vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) của cả nước, chiếm 58,2% tổng vốn đầu tư. Với sự đóng góp của nó, nền kinh tế Việt Nam được dự báo sẽ lấy lại động lực và đạt mức tăng trưởng GDP từ 6 đến 6,5 phần trăm vào năm 2022.

Trong giai đoạn 2020-2021, do COVID-19, lĩnh vực sản xuất phải chịu đựng những gián đoạn đáng kể trong chuỗi cung ứng. Việc đóng cửa kinh doanh tạm thời, giao thông khó khăn và thiếu nhân viên đều góp phần làm giảm sản lượng sản xuất ở Việt Nam.
Trong khi đó, đại dịch đã cản trở các ngành sản xuất do giá đầu vào tăng, thiếu nguyên liệu thô, thiếu năng lực vận chuyển và các vấn đề về vận tải.

Tuy nhiên, sau khi nới lỏng các hạn chế về khóa cửa, hoạt động kinh doanh tại Việt Nam đã nhộn nhịp trở lại với niềm tin của người tiêu dùng đang dần hồi phục.

Theo báo cáo của IHS Markit, chỉ số nhà quản lý mua hàng (PMI) trong lĩnh vực sản xuất của Việt Nam đã tăng lên 52,2 trong tháng 11 từ 52,1 trong tháng 10, phần lớn là do số lượng đơn đặt hàng mới cao hơn và các ưu đãi của chính phủ. Điểm từ 50 trở lên có nghĩa là sự mở rộng trong lĩnh vực sản xuất.

Các động lực chính của sản xuất

Ngành sản xuất được thúc đẩy bởi một số yếu tố chính. Thứ nhất, Việt Nam được quảng cáo là nhà sản xuất giá rẻ với giá nhân công cạnh tranh. Trung bình, chi phí lao động của Việt Nam bằng một nửa chi phí lao động của Trung Quốc ở mức 2,99 đô la Mỹ (68.000 đồng) mỗi giờ so với 6,50 đô la Mỹ (148.000 đồng) mỗi giờ tương ứng. Điều này góp phần làm cho Việt Nam ngày càng có vị thế như một giải pháp thay thế hiệu quả hơn về chi phí so với các đối tác trong khu vực.

Thứ hai, Việt Nam có một lực lượng lao động tương đối lớn, có trình độ học vấn tốt, trở thành một trung tâm sản xuất hấp dẫn. Ngoài ra, chính phủ đã cung cấp nhiều khóa đào tạo và giáo dục nghề nghiệp khác nhau để trang bị cho lực lượng lao động.

Với tình trạng thiếu lao động hiện nay và thiếu công nhân lành nghề trong các ngành cụ thể như CNTT, chính phủ đã đưa ra các chiến lược và chương trình bổ sung.

Ví dụ, một số khuyến khích đã được ban hành như gần đây đã phê duyệt chiến lược giáo dục và đào tạo nghề 2020-2030 và ban hành Quyết định 17 về hỗ trợ đào tạo nghề. Điều này nêu bật cam kết của Việt Nam trong việc nâng cao hiệu quả đào tạo và giáo dục cho thị trường lao động.

Nhiều hiệp định thương mại tự do (FTA), chẳng hạn như Hiệp định Thương mại Tự do EU-Việt Nam (EVFTA), Hiệp định Thương mại Tự do Anh-Việt (UKVFTA) và Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), cũng tăng cường khả năng cạnh tranh của Việt Nam với tư cách là một trung tâm xuất khẩu sản xuất giá rẻ.

Các hiệp định thương mại như vậy cho phép Việt Nam tận dụng lợi thế của việc giảm thuế quan, cả trong Cộng đồng Kinh tế ASEAN (AEC) và với EU và Hoa Kỳ để thu hút các công ty xuất khẩu sản xuất tại Việt Nam và xuất khẩu sang các đối tác ngoài ASEAN.

Ngoài ra, Việt Nam cũng được hưởng lợi từ hậu quả của cuộc chiến thương mại Mỹ – Trung, khi mức thuế cao hơn của Mỹ đối với một loạt mặt hàng xuất khẩu của Trung Quốc đã thúc đẩy các nhà sản xuất chuyển sản xuất khỏi Trung Quốc để hướng tới các trung tâm sản xuất thay thế như Việt Nam.

Việt Nam nói riêng đã phát triển để trở thành một điểm đến rẻ tiền và linh hoạt cho sản xuất bên ngoài Trung Quốc, tuy nhiên, Việt Nam vẫn cần phát triển để tận dụng hết khả năng sản xuất của mình.

Chính phủ khuyến khích trong sản xuất

Chính phủ vừa ban hành Nghị định số 57/2021 / NĐ-CP (Nghị định 57) quy định các ngành công nghiệp hỗ trợ liên quan đến cung cấp nguyên liệu, phụ tùng, linh kiện cho các ngành sản xuất như công nghiệp cơ khí điện tử, dệt may, da, và các ngành công nghiệp da giày, công nghiệp công nghệ cao và công nghiệp ô tô.

Khoản thuế tiết kiệm được từ việc áp dụng Nghị định sẽ hỗ trợ tài chính cho các doanh nghiệp trong hoạt động kinh doanh bị ảnh hưởng của đại dịch. Nó cũng sẽ củng cố niềm tin vào những nỗ lực của Chính phủ trong việc cải cách cơ chế và chính sách thuế, từ đó thúc đẩy một môi trường kinh doanh thuận lợi hơn ở Việt Nam.

Theo Nghị quyết số 115 / NQ-CP đến năm 2020, Chính phủ đặt mục tiêu đến năm 2025, các doanh nghiệp Việt Nam có thể sản xuất các sản phẩm thuộc ngành công nghiệp hỗ trợ có năng lực cạnh tranh cao, đáp ứng 45% nhu cầu thiết yếu của sản xuất trong nước. và tiêu dùng.

Hơn nữa, Việt Nam đã ban hành một số ưu đãi về thuế và miễn thuế đối với các dự án sản xuất dưới hình thức thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN), đối với các dự án đầu tư lớn có quy mô vốn trên 6 nghìn tỷ đồng (264 triệu USD) cũng như các ưu đãi trong các khu công nghệ cao , các khu công nghiệp nhất định và các địa bàn kinh tế – xã hội khó khăn.

Ngoài ra, các ưu đãi cũng dành cho lĩnh vực công nghệ cao cũng như dệt may, CNTT, lắp ráp ô tô, v.v.

Các ngành công nghiệp chính thúc đẩy sản xuất

Hàng may mặc, dệt may và giày dép

Ngành dệt may Việt Nam đã có bước phát triển mạnh mẽ và ngày càng đóng vai trò quan trọng trong tăng trưởng kinh tế đất nước, đưa Việt Nam trở thành nước xuất khẩu hàng may mặc lớn thứ 4 trên thị trường thế giới sau Trung Quốc và EU.

Theo Hiệp hội Dệt may Việt Nam (VITAS), trong chín tháng đầu năm 2021, tổng giá trị xuất khẩu hàng dệt may của Việt Nam ước tính đạt 29 tỷ USD, tăng 13,2% so với cùng kỳ năm 2020.

VITAS cũng dự đoán rằng vào năm 2022, khi sản xuất dần trở lại bình thường, ngành sẽ đạt giá trị xuất khẩu trong khoảng từ 39 tỷ USD đến 42 tỷ USD.

Việt Nam đã phát triển trở thành nhà cung cấp giày dép và may mặc lớn thứ hai cho Mỹ sau Trung Quốc. Đây cũng là một trong những trung tâm sản xuất quan trọng của châu Á và sản xuất hàng hóa cho một số thương hiệu phương Tây lớn nhất về công nghệ, hàng may mặc và đồ thể thao.

Ví dụ, Nike có 200 nhà máy sản xuất trong khi Adidas có 76 nhà máy tại Việt Nam, trong đó, nhà máy thứ hai của Việt Nam chiếm vị trí thứ hai về số lượng nhà máy trên toàn cầu của Adidas. Theo thống kê, cả Nike và Adidas đều sản xuất các sản phẩm cốt lõi của họ ở Việt Nam nhiều hơn ở Trung Quốc.

Sau khi bị ảnh hưởng bởi COVID-19, chính phủ đã quan tâm nhiều hơn đến việc đẩy nhanh sự phục hồi của lĩnh vực này. Để khôi phục sản xuất, Bộ Công Thương có kế hoạch tháo gỡ các nút thắt và hỗ trợ để giúp các nhà máy hoạt động trở lại và tận dụng các đơn đặt hàng cho thị trường châu Âu và Mỹ.

Trong khi đó, để đối phó với những tắc nghẽn thương mại hiện tại ở biên giới Trung Quốc-Việt Nam do các biện pháp ngăn chặn của Trung Quốc, Bộ Công Thương đề nghị các công ty xem xét các phương tiện vận tải khác ngoài vận tải đường bộ như mạng lưới đường sắt.

Ví dụ, họ có thể xem xét giao thông hàng hải và chuyển hướng các tuyến đường thương mại đến các tỉnh khác để giảm bớt tắc nghẽn. Bộ Công Thương cũng sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho việc thực hiện chiến lược phát triển ngành dệt may, da giày đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2035 và xây dựng chương trình phát triển bền vững các ngành đến năm 2030.

So với nhiều đối thủ cạnh tranh, ngành dệt may Việt Nam có những lợi thế nhất định về chất lượng sản phẩm, kỹ thuật, khả năng đáp ứng các yêu cầu khắt khe về lao động và các ưu đãi về thuế quan do các FTA khác nhau mang lại. Nhìn chung, ngành này kỳ vọng sự phục hồi lâu hơn nhưng ổn định hơn với nhiều cơ hội cho các nhà đầu tư nước ngoài trong trung hạn.

Thiết bị điện và điện tử
Mặc dù phát triển mạnh mẽ trong những năm gần đây, ngành công nghiệp điện tử của Việt Nam vẫn bị tụt hậu so với thị trường toàn cầu, do chưa có thành tựu hay đột phá để cạnh tranh trong lĩnh vực công nghệ. Tuy nhiên, chính phủ đang muốn thay đổi điều này bằng cách thu hút các ngành công nghệ cao để phát triển và thúc đẩy ngành này hơn nữa.

Trong giai đoạn 2020-2021, sự phát triển chủ yếu thể hiện ở việc thu hút các khoản đầu tư lớn từ các tập đoàn đa quốc gia, đặc biệt là các tập đoàn từ Hàn Quốc và Nhật Bản. Trong 8 tháng đầu năm 2021, các dự án FDI trong lĩnh vực sản xuất điện tử chiếm 95% tổng kim ngạch xuất khẩu của toàn ngành, với 33 dự án điện được cấp phép và tổng vốn đăng ký trên 1,7 tỷ USD.

Foxconn, nhà cung cấp chính cho Apple, cho đến nay đã đầu tư vào Việt Nam 1,5 tỷ USD vào năm 2020 và tăng vốn đầu tư thêm 700 triệu USD đồng thời tuyển dụng thêm 10.000 lao động địa phương vào năm 2021.

Tuy nhiên, Việt Nam hiện chỉ lắp ráp các bộ phận đơn giản và gia công sản xuất đơn giản. Khi nói đến sản xuất các linh kiện hoặc thiết bị chuyên dụng, Việt Nam vẫn chưa có được nguồn lực cần thiết và lực lượng lao động có tay nghề cao.

Các địa điểm sản xuất chính

Hoạt động sản xuất của Việt Nam tập trung ở bốn vùng kinh tế trọng điểm (KERs), bao gồm các vùng Bắc Bộ, Trung Bộ, Nam Bộ và Đồng bằng sông Cửu Long. Các khu vực này thu hút các lĩnh vực sản xuất khác nhau và đặc biệt về nguồn lao động, cơ cấu công nghiệp và cơ sở hạ tầng.

KER phía Bắc bao gồm bảy tỉnh thành phố là Hà Nội, Hải Phòng, Quảng Ninh, Vĩnh Phúc, Bắc Ninh, Hải Dương và Hưng Yên. Các doanh nghiệp FDI ở KER phía Bắc chiếm hơn 80% tổng kim ngạch xuất khẩu của khu vực.

Khu vực này được biết đến với các ngành công nghiệp sản xuất nặng, dầu khí và công nghệ cao như sản xuất ô tô. Sản xuất điện tử tập trung ở phía bắc, đặc biệt là ở khu vực đồng bằng sông Hồng.

Samsung, với một trong những cơ sở sản xuất lớn nhất tại Việt Nam, tập trung phân phối điện thoại di động và máy tính bảng tại miền Bắc. Vào năm 2022, Samsung đang có kế hoạch chuyển các hoạt động R&D chính của mình về phía Tây Hà Nội, biến Việt Nam trở thành trung tâm R&D lớn nhất Đông Nam Á.

Vùng KER miền Trung bao gồm thành phố Đà Nẵng, Thừa Thiên-Huế, Quảng Nam, Quảng Ngãi và Bình Định là điểm hấp dẫn về kinh tế biển và nông nghiệp. Chế biến thực phẩm, đồ uống và thức ăn chăn nuôi tập trung ở khu vực này nhiều hơn so với miền Bắc và miền Nam. Trên thực tế, trong những năm gần đây, Đà Nẵng nổi lên như một trung tâm về thủy sản, chế biến thực phẩm, công nghệ thông tin và sản xuất.

Trong khi đó, KER miền Nam của Việt Nam có phạm vi sản xuất và dịch vụ đa dạng hơn miền Bắc. Khu vực bao gồm Bình Dương, Tây Ninh, Long An, Đồng Nai, Bà Rịa – Vĩnh Tàu và Thành phố Hồ Chí Minh. Các ngành công nghiệp dệt may và dệt may tập trung ở miền Nam với Thành phố Hồ Chí Minh là một trong những nhà sản xuất hàng may mặc lớn nhất cả nước. Trong số 6.000 nhà máy trên toàn quốc, hơn 70% được đặt tại hoặc gần Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh.

Thách thức và cơ hội

Mặc dù có COVID-19, Việt Nam vẫn được coi là trung tâm sản xuất chủ chốt và đang phát triển, tồn tại sau sự gián đoạn chuỗi cung ứng toàn cầu.

Việt Nam vẫn phải đối mặt với nhiều thách thức. Ví dụ, về quy mô lực lượng lao động khoảng 56 triệu người, Việt Nam có số lượng lao động ít hơn gần 14 lần so với Trung Quốc.

Chính quyền địa phương cũng được biết đến là người xem xét kỹ lưỡng các tài liệu dẫn đến mất thêm thời gian để phê duyệt, đặc biệt là đối với các dự án đã lạc hậu và sử dụng công nghệ cũ hơn. Hơn nữa, các luật về môi trường pháp lý có thể rườm rà, cùng với các hạn chế về sử dụng đất.

Do đó, các nhà đầu tư nên nghiên cứu thị trường địa phương một cách cẩn thận và được khuyến cáo nên thực hiện thẩm định và tìm kiếm lời khuyên từ một công ty chuyên nghiệp trước khi thực hiện một dự án sản xuất.

TheoVietnam Briefing